Maria Unanueren artikulu euforikoaren bidez ezagutu genuen Alaine Agirre (Bermeo, 1990) Pikara Magazinen: “Terapia orduak aurreztuko dizkizu”, promesten zuen. Tabu andana apurtu ditu helduentzat idatzi dituen bost eleberrietan: psikiatrizazioa (Odol mamituak), haurtzaroko sexu abusuak (Kamisoi zuri zetazkoa), abortua (Karena), ama-alaba arteko gatazkak (Bi aldiz erditu zinen nitaz, ama) eta maitasun erromantikoaren intentsitatean izaten ditugun beldurrak (X hil da).

“Nire obsesio bat da pertsonak barrutik ulertzea. Gustatuko litzaidake X izpiekin ikustea nola funtzionatzen duten zuen buruek”, esan digu Urdin Elektrikoan. Ondoren, bere barruko tolesak erakutsi dizkigu. Idazteak biluztea eskatzen duela defendatzen du, mozorroei eta artifizioei uko egitea. “Ez zait interesatzen literatura posea dagoenean. Egia egon behar du”.

“Nitaz idaztea zutaz idazteko dudan modua da”, esan zenuen Ttap aldizkarirako elkarrizketan.

Barruranzko bidaia da niretzat idaztea, kontziente ez naizen gauza askotaz konturatzen naiz. Liseriketa ariketa bat da; bizitza ulertzen eta digeritzen laguntzen dit, galdera gehiago egiten, endredatzen, galtzen… Idazketari egoa eta konbentzioak erantsita, hortik ateratzen den artefaktua jendearengana ailegatzen denean, gehiago heltzen da. Hori bai, liburu guztiak ez dira guretzat, eta guretzat direnak ere badute haien momentua.

Filtrorik gabe idazten duzula zirudien aurreko liburuetan. Karenan, ordea, lanketa handiagoa sumatzen da.

X hil da-ri forma hori eman nion, testu zikina izatea nahi nuen, baina engainu moduko bat zen. Oso maniatikoa naiz, pila bat buelta ematen dizkiet testuei. Gramatikaren arauekin jolasten dut, sintaxiarekin, ortotipografiarekin… Nire nobelak ez dira landu gabeko egunerokoak. Argi utzi nahi dut, badaezpada, fama hori izan dudalako. Karena konplexuagoa da egitura aldetik, atal eta pertsonaia gehiago dauzka, istorioaren arkitektura bera eraikitzea anbiziotsuagoa izan zen. Eta fikzionatuago dago, protagonista eta idazlearen arteko distantzia handiagoa da. Baina jarraitzen dut nire bizitzatik elikatzen literatura egiteko. Uste dut, berez, idazle guztiok egiten dugula, gehiago edo gutxiago disimulatzen badugu ere.

Bost eleberriez gain, haur eta gazte literaturan ibilbide oparoa duzu. Nire alabak maite du Irrimarrak ilustratu duena: Badauzkat nire zulotxoan. Sagar bat, bi piku, hiru intxaur…

Horrela esanda, testuinguru honetan, pixka bat pornografikoa iruditu zait! (Barreak) Atera nuen lehenengo liburua haurrentzat zen, Nire potxolina maitea. Ume batek txiza egiten du ohean, eta gauero bere aluari hitz egiten dio: “Potxolina maitea, ez egin ohean txizik”. Durangoko Azokan aurkeztu nuenean, megafoniatik esan zuten: “Alaine Agirre Elkarreko stand-ean dago bere potxolina maitea sinatzen” (Barreak).

Onartu behar dut ama izan aurretik ez nizukeela arlo horri buruz galdetuko. Aitortza handiagoa merezi du haur-literaturak?

Ez dauka prestigiorik. Gaur egun ez dira ipuinen aurkezpenak egiten, kazetariak ez omen direlako agertzen. Jendeak uste du haurrentzat denez, edozer idatz daitekeela, eta nik sinesten dut haur literatura ere kalitatezkoa izan behar duela. Nire amak askotan esan dit: “Gordin idazten duzu. Umeentzako zure ipuinak politagoak dira”. Hizkuntza beraren bi dialekto dira niretzat, eta biak behar ditut. Haurrentzat idazten dudanean, argitasunetik egiten du. Helduen literatura barruranzko submarinismo bidaia da, iluna, baina sentitzen dut beti noala argitasunerantz.

Karenan bereziki gustatu zait iluntasunaren eta argitasunaren, minaren eta edertasunaren arteko oreka. Intuizioz lortzen duzu ala arkitektura lan kontzientea dago atzean?

Edukiak eskatzen dit zein forma eman. Gerora ulertzen dut egin dudana, liburua azaltzea eta saltzea tokatzen zaidanean. Badaude idatziko dutena oso neurtua duten idazleak, eta beste batzuk noraezean goaz. Nire idazketa ez da oso zerebrala; barrukoak eramaten nau. Karenan arkitektura erdizka ikusten nuen aldez aurretik, zer kontatu nahi nuen atal bakoitzean: abortua, in vitroa… Puzzle baten eraikuntzaren antzeko lan handia egin dut. Atal intentsoen ondoren sartu behar duzu Erik Satie atal bat, minimalista, lasaia. Bestela atake batez hilko da irakurlea! Atal batzuk solte idatzi nituen, eta autonomoak dira, edukiz zein estiloz. Batzuk sakrifikatzea da idazleoi gehien kostatzen zaigun gauzetariko bat, umiltasuna exijitzen duelako liburua amaitutzat hartzea, ez engantxatzea, nire bidaia liburutik kanpo jarraitzea. Beti dut presente egoa kontrolatu behar dudala eta liburuaren zerbitzura nagoela; testua bizirik dagoela, taupada eta guzti duela, eta ni kanal bat naizela.

Barruak husten dituzu zure liburuetan eta, argitaratu ostean promozioari ekin behar diozu. Zer moduz daramazu Karenaren kasuan?

Egundoko bestondo emozionalarekin nago. Uda osoa pasa dut kobazuloan, etxean, irakurtzen, musika entzuten… Nahiko bortitza izan da. Orain konturatzen naiz prozesatzea kostatzen zaidala, ez nuela asimilatua eta di-da batean argitaratu zela. Nire alabaren dolua egin nuen liburu hau idazteari esker. Gainera, emakume asko daude liburuaren barruan, eta omenaldia egin nahi diet, baita nire alabari ere. Liburuan dagoen aldarrikapen bat da dolu gestazionala zeharkatzea ez dela zilegi bizi dugun jendarte honetan. Saiatzen dira tapatzen, erreprimitzen, bideratzen. Esaten dizute: gaztea zara, beste ume batzuk izango dituzu. Oso biolentoa da! Esango banu bikotekidea edo ama hil zaidala, denok emango zenizkidakete doluminak. Zergatik sentitzen dugu ezin dugula hitz egin haurdunaldietan galdu ditugun haurrez? Zergatik isiltzen ditugu haurdunaldiak 12. astera arte? Zer dago tabu horen atzean? Lotsa sentitzen dugu? Gure errua izan dela, haurdunaldiari eusteko gai izan ez garelako; hori sentiarazi nahi digu gizarteak?

Mina zeharkatzeko modua azaltzen duzu liburuan. 

Nik minari ez diot horrenbesteko beldurrik gaur egun. Hainbeste ostiaren ondoren ikasi dut minari begietara begiratu behar zaiola. Besoetan hartu, nini bat izango balitz bezala, eta galdetu zer behar duen: Denbora behar duzu? Espazioa? Hitz egitea? Mina baino okerragoa da sufrimendua, eta sufrimendua  minaren ukaziotik sortzen da. Sufrimendua infernua da, nik ez dut hara bueltatu nahi. Horregatik, minarekin dialogatzen ikasi behar dugu.

Liburuan islatzen duzu erditzeen protokoloen gizatasun falta, abortuen kasuan bereziki lazgarria dena. Jaiotzean hilko den umea erditu du Sarak, eta ez diote esan jarraian karena erdituko behar duela. 

Karenarena temazoa da. Nork daki plazenta nolakoa den? Erditu garen gehienok ez dugu ikusi. Nobela idatzi bitartean karenaren argazki batzuk jaitsi nituen Internetetik, inprimatu eta mahaigainean jarri nituen, egunero ikusteko. Hasieran atzera eragiten zidaten. Denok dakigu giltzurrunak edota birikak nolakoak diren, baina ikusezin bihurtu duten organoa da karena,  emakumeon gauza asko bezala. Eta, hortaz, erreibindikatu beharreko organo bat da. Erditu baino lehen ikasi nuen koletxoaz, porteoaz, disziplina positiboaz… Dena dakigu, baina ez dakigu ezer gure gorputzari buruz.

Tabuak urratzen dituzu zure liburuetan, baina irakurri dut hori ez dela berez zure helburua. 

Idazten jartzen naizenean ez daukat helbururik, ez dut kalkulurik egiten. Ez dut pentsatzen “amatasunaren gaia pil-pilean dago” edo “osasun mentalaz hitz egin behar dugu”, baizik eta gaiek zeharkatzen naute ni. Idatzi behar dut ukitzen, kezkatzen, astintzen, zorabiatzen nauten gaien inguruan, izan nik bizitakoak ala ez. Eta gero ikusiko da lerro-artean nik dudan diskurtsoa, askotan, beste forma bat hartuta. Kirrinka egiten dit liburu bat idaztea tesi bat defendatzeko. Liburu bat feminista dela entzuten dudanean, Zarako kamiseta bat irudikatzen dut, “I’m a feminist”, eta hozkirria eragiten dit. Feminismoak gero eta leku gehiago hartu du nire egunerokotasunean. Ideologiak ni zeharkatzen nauen heinean zeharkatzen du nire literatura. Baina niretzat literatura sakratua da eta ez du egon behar ezeren menpe, ezta diskurtso baten menpe ere. Ez dut olaturik hartu nahi.

Eider Rodriguezi Pikara Magazinen egin zenion galdera itzuli nahi dizut: “Lubakia edo babeslekua: zeinetatik idazten duzu zuk?”
Nire kasuan, babeslekua da. Idaztea baino lehenago, irakurtzea izan zen babesleku. Liburutegian pasa ditut jolasordu gehienak, eta gainerakoak maite nuen irakasle baten gelan. Haren landareak eta animaliak zaintzen nituen bolondres, munduak ikara ematen zidalako, edo patioan egoten ez nekielako. Gaur egun ere ez dakit komunitate txikietan egoten. Idatzi dut depresiotik, idatzi dut bizitzeko indar gutxi neukanean, psikiatrikoan nengoenean… Idaztea behar dut, eta sentitzen dut ekintza disidente bat dela, erresistentzia modu bat. Inertzia askotatik ateratzen naiz idazten dudanean, tapatutako lekuetara noalako.

Ana Requena Aguilarrek idatzi du intentsa dela histerika berria. 

Ze ona! Barkamena eskatu dut askotan nire intentsitateagatik. Katixa Agirre edo Eider Rodriguez bezalakoa izan nahiko nuke! (Barreak) Egia esan, terapia askoren ondoren onartu dut halakoa naizela eta nire literatura ere halakoa dela. Intentsitatea gehiegizko emozionalitatearekin lotzen da eta, bereziki, emakumeekin, klase baxuko pertsonekin eta zoroekin. Hala, biolentzia sexista, klasista eta kapazitista daude epai horren atzean.

Euskal kulturako pare bat gizonei entzun diet zure liburuak intentsoegiak direla. Sentitu duzu emozioetatik idazteak kaltetzen duela literatura-sisteman duzun posizioa?

Bai, sentitu dut. Kontziente naiz. Gizonen artean sentitu dut bereziki urduritasuna eta gutxiespen moduko bat.

Amorrua eragiten dizu? Ala hor konpon, Marianton?

Amorrua sentitzen duzu, noski, baina ikasi behar duzu horrekin bizitzen. Amorratu nau, bereziki, aitortza faltaren arrazoia ez dagoenean testuari lotuta, baizik eta nire irudiari edo bizimoduari. Horrelakoetan egiten dudan ariketa da jaso dudan aitortzan jartzea arreta, eta nire liburuek aitortza handia jaso dute irakurleen aldetik. Durangoko Azoka talde-terapia izugarria egin genuen! Etengabeko ariketa da niretzat inportantea den horretara joatea, esentziara: irakurleekin benetako konexioa. Ez dut nire literatura moldatu nahi salgarriagoa edo onargarriagoa izan dadin. Idaztea da nire territorio libre bakarra, eta zaindu nahi dut, gero egunerokoan konbentzioen eta presioen menpe bizi naizelako, denok bezala.

.

Argi dago zure liburuetan biluzten zarela. Exhibizionista izatearen epaia sentitu duzu?

Pudorea sentitzen dut idazten dudanean, baina aurre egiten diot. Lotsa sentitu dut batez ere idatzi eta gero, kanpoak eraginda, nire liburuekiko gorrotoa eta ukazioa sentitzeraino. Eta, hortaz, nire buruaren parte batekiko. Lotsa ez da emozio primario bat, ez da modu naturalean sortzen. Errua bezala, eraikuntza soziala da, generoari oso lotua dagoena. Hau da, gu alienatzeko, zapaltzeko, sumisioan mantentzeko balio duen beste mekanismo bat da lotsa. Lotsatu behar naiz depresioaz idatzi dudalako, heteroa ez naizelako edo abortu bat eduki dudalako? Noski lotsatzen naizela, baina konturatzen naiz horretaz hitz egin behar dela. Aldiz, jendeak lotsarik gabe igotzen ditu sare sozialetara ezkondu aurreko agur-afariko argazkiak! Horiek onargarriak dira, konbentzioaren barruan sartzen direlako.

Dikotomia asko kritikatu zenituen Loraldia festibalerako idatzi zenuen Gerorik balego testuan. Batzuk botako dizkizut. Hasteko, zoroa vs. normala.

Osasun mentalaz hitz egiten dugu, gorputza eta emozioak bat ez balira bezala, eta buruko gaitzak bakar batzuek izango balitugu bezala. Barkatu? Denok dauzkagu korapiloak eta minak gorputzean. Baina tabua da. Badago norbait areto honetan etxean lorazepanik edota orfidalik ez duena? Biolentzia handia dago diagnostikoan. Psikologo batek etengabe ateratzen zizkidan bi gai, sintomak balira bezala: txakur bat erosi nuela (egiaz adoptatu nuen) eta neskekin ibiltzen nintzela.

Horrek bigarren dikotomiara narama: heteroa vs. homosexuala.

Inor ez da uste duen bezain heteroa! ¡Hetero hetero, en el baño te espero! (Barreak). Badirudi batan edo bestean egon behar duzula, neskak ala mutilak. Nik ez dut inoiz heterosexualitatean gehiegi sinestu. Aldiz, sinestu izan dut adarbakarretan. Umetan uste nuen unikornioak Erdi Aroan desagertu zirela! Gaztetan, neska batekin maitemindu nintzela, naturaltasun osoz esan nuen. Spoiler: ez zen oso ondo hartu. Badakizue, ez gara arrazistak alabak mutilagun beltza etxera ekartzen duen arte. Nik modu naturalean bizi izan nuen hainbat generotako pertsonekin erakarria edo maitemindua sentitzearena, baina kanpotik esaten zidaten etengabe espaloi bat aukeratu behar nuela, eta, noski, aukeratzen hasita, heterosexualitatearena. Elisa Colli esker ulertu dut bisexualitatea existitzen dela, adarbakarrak bezala. Eta dikotomiekin apurtu behar dugula.

Azken dikotomia: lodia vs. argala. Nabarmen argaldu zara azken urteotan, eta jakin nahiko nuke nola bizi izan duzun lodifobia prozesu horretan.

Jaso nuen erantzun guztia positiboa izan da: “Ze ondo! Pozik egongo zara!”Oso bortitza egin zait.  Aurrez-aurre ezagutzen ez nuen jendeak bota dizkit halakoak, nahiz eta argaltzea minbiziaren ondorioz izan daitekeen, edo elikadura nahasmendu baten ondorioz. Mezua zera da: hobe dela argal egotea, nahiz eta gaixorik egon. Nire kasuan, gaztetan orain dudan gorputza nuen, eta depresioaren ondorioz loditu nintzen, botikak hartzeagatik eta. Pisua galtzea erabaki nuen osasun arazo zehatzak neuzkalako. “Zehatzak” azpimarratu nahi dut, askotan osasunaren argudioa erabiltzen delako lodifobia estaltzeko. Ez dut sinesten, a priori, gorputz argalak lodiak baino osasuntsuak direnik. Pertsona argal bat ikusten duzunean inoiz ez zara hasiko epaitzen bere elikadura, bizimodu estiloa, kirola egiten duen ala ez… Ez duzu zalantzan jartzen pertsona hori. Bestetik, lodifobia barneratzen dugu, eta pentsatzen dugu argal izango garenean zoriontsu izango garela. Dietak abiatzen ditugu gure buruarekiko gorrototik, eta horrek ez du funtzionatzen. Argaltzen hasi nintzen nire gorputza onartzen hasi nintzenean.

Amaitzeko, Urdin Elektrikoan beti errepikatzen dugun ideia bat botako dizut, Ines Osinagak Ainara LeGardonengandik hartu zuena: plazandreok ikusgarritasuna borrokatu baino, autoritatea elkarri eman behar diogula. Ahizpatasuna dago idazleen artean?

Kontrako eztarritik irakurri nuenean pentsatu nuen bertsolariak antolatuagoak daudela, eta faltan sumatzen dut idazleon artean. Ines Osinagaren jarrera gustatzen zait, asko erreferentziatzen dituelako beste sortzaileak. Sare sozialetan ohartu naiz normalean ez ditugula gure ekosistemako alboko sortzaileak aipatzen. Horrek lehiakortasuna adierazten du. Autokritika egiten dut, barruan ditudan sinismenekin apurtzeko; adibidez, norbaitek liburu gutxi saldu baditu, kalitate eskasagatik izango dela. Idazle gazteena izateari utzi diodanez, hasi naiz hausnartzen nire kokapenaz, eta nola egon nahi dudan sortzaile gazteagoekin. Publikatu berri zuten pare bati idatzi nien, asko ezagutu barik, galdetzeko nola sentizen ziren, ni galduta sentitu nintzelako. Oso gazte sartu nintzen mundu honetan eta oso arrotza egin zitzaidan. Taldeago garela sentitu nahiko nuke.

---

Gehiago irakurri: