Amal Ramsis zinemagile egiptoarra Euskal Herrian izan zen joan den astean, Kultura Communication y Desarrollo KCD ONGD eta Klaketa Arabe elkarteek gonbidatuta, maiatzaren 22tik 26ra Bilboko Golem Cinem Alhondiga aretoetan egin zen ‘Zinemagileen artean’ emakumeek egindako Zinemaren 12. Karabana aurkezten. Proiektu honek hamabi urte daramatza Bilbon, eta emakume zinemagile arabiarren begietatik erakusten digu mundua. Amal Ramsisek tarte bat eskaini zigun hitz egiteko Mamnou (Debekatuta, 2011), Athar Al Farasha (Tximeletaren arrastoa, 2015) eta Ta’toun Men Ba´id (Urrunetik zatoz, 2018) dokumentalen sormen prozesuaz, mundu osoko emakumeekin izandako zinema tailerrez eta zinema dokumentalek zapalkuntzari eta botere desorekei erantzuteko pitzadurak eta aliantzak sortzeko duten indarraz.

Amal Ramsis (Kairo, Egipto, 1972) Kairo eta Malaga artean bizi den zinemagile egiptoarra da, eta 1992an Maan (Elkarrekin) Emakumeen Ikasketa Zentroaren sortzaileetako bat izan zen. Espazio horren helburua emakumeen historia eta egoera zein ahalduntzeko bitartekoak aztertzea da.

Zuzenbide ikasketak amaitu ondoren, zinema ikasi zuen Madrilen 2002tik 2005era, eta 2008an Emakumeen Zinema Arabiar eta Iberoamerrikarraren Zinemagileen artean karabana antolatu zuen. Geroago, Kairoko Emakumeen Nazioarteko Zinemaldia sortu zuen, eta bertako zuzendaria izan zen. Mamnou (2011), Athar Al Farasha (2015) eta Ta’toun Men Ba´id (2018) dokumentalek balio izan dute jende askok Egiptoko historia pixka bat hobeto ezagutzeko, eta herri askeagoak eta bizigarriagoak eraikitzeko borrokan ari diren hainbat emakumeren ahotsak entzunarazteko.

Kontatuko zeniguke Mamnou (Debekatuta) dokumentalaren grabaketa prozesua, Egipton grabatzea bera debekatuta zegoela kontutan hartuta?

Oraindik debekatuta dago. Nahiko gai korapilatsua da. Ni bost urtez egon nintzen Madrilen bizitzen, eta 2007an Kairora itzuli nintzenean ikusi nuen dena zegoela debekatuta. Kale batetik ibili nahi eta ezin, baina “zergatik dago debekatuta?” galdetzen nion neure buruari. Konturatu nintzen jendeak ez zuela galdera hori egiten, naturaltzat jotzen zuten dena: “Normala da hau debekatuta egotea”. Konturatu nintzen bidaiatu aurretik nik ere normaltzat hartzen nituela horietako gauza asko. “Hau ez da normala!” esan nahi nuen. Nire helburua ez zen festibaletan proiektatzea, nik inguruko jendeak ikus zezan nahi nuen, eta zentsura instituzioari baimenik ez eskatzea erabaki nuen. Izan ere, Egipton bada eraikin bat, instituzio bat, zentsura izena duena. Edozein gauzatarako deitu behar diezu estatuaren dirua kobratzen duten langile batzuei. Nik ez nuen prozesu hori jarraitu, banekielako gidoia aldatu beharko nuela, ez zidatelako baimenik emango Mubarak lehendakariari buruz hitz egiteko. Era berean, pentsatu nuen ez nuela atzerriko kooprodukziorik egin nahi, zure lana mugatzen duelako atzerriko merkatuetan interesgarria izan daitekeenari buruz pentsatzeak. Lan hau barne-eztabaida zen: libre izan nahi nuen, nahi nuen bezala egin eta jendearen erantzuna ikusi.

Baina hain une ilunean horrelako zerbait egiteko, modu klandestinoan egin behar nuen, egoera salatuko zuen jendearekin. Banekien edonork ez zuela hori egingo, arriskutsua zelako, eta banekien lan hau konfiantzazko jendearekin egin behar nuela, arriskua hartzeko prest egongo ziren lagunekin. Lagunen artean egindako dokumentala da, zerbaiten alde borrokan ari garen lagunena, berba eta barre egiten dugun lagunena. Egiptoko umorea jaso nahi nuen, dokumentalaren tonua hori izatea nahi nuen, hemen oso ohikoa da geure arazoez barre egitea, eta hori jaso nahi nuen. Horregatik, lagunekin egin nahi nuen, bestela ezinezkoa izango zatekeen, dena zegoelako debekatuta. Hala ere, airean nabaritzen zen zerbait mugitzen ari zela.

Ni 2010eko ekainean hasi nintzen grabatzen, neu bakarrik, kamera eta tripodea hartuta. Garai horretan Jaled Said gaztea hil zuten, eta hori, beste faktore batzuen artean, erabakigarria izan zen manifestazioak pizteko. Jende guztiak bazekien torturatu egiten zutela eta komisarietan desagertutakoak zeudela, baina lehen aldia zen ziberkafe batean gazte bat kolpeka hiltzen zutena. Ez zeukan politikarekin zerikusirik, eta bere lagunak unea filmatu zuenez, lehen aldiz geure begiekin ikusten genuen existitzen zen hori. Gazte asko lehen aldiz atera ziren kaleetara manifestazioetara, Alejandrian giza-kateak egin zituzten herritarrek bizkarrez eta beltzez jantzita. Dokumental hau gertatzen ari zen horren parte zen, baina inork ez zuen uste iraultza etorriko zenik.

Esan bezala, nik modu klandestinoan grabatu nuen, jendearekin hitz eginez. Nik egin behar nuen muntaia eta hori ere zaila egin zitzaidan. Barne-ministeriotik 50 metrotara bizi naiz eta nire etxe aurrean bertan lan egiten duen polizia bat bizi da. Askotan goizeko bederatzietan bere etxetik alde egiten zuen arte itxaron behar izaten nuen, egiten nuena entzun ez zezan. Kalean grabatu ahal izateko, batzuetan turistaz janzten nintzen Espainiatik etorri ziren lagun batzuekin, horrela bakarrik grabatu ahal baita Egipton. Poliziak grabatu nituenean Mohamed etorri zen nirekin eta abentura itzela izan zen.

Oso gertutik grabatzen dituzuela ikusten da…

Bai, eurak beti ibiltzen dira gure atzetik eta egun horretan gure abentura zen euren atzetik ibiltzea. Ez genekien zer gertatuko zen, baina banekien ekintzaile politikoek bakarrik lagunduko zidatela. Nire lagunek nirekin hau egiteko konpromisoa hartu zuten.

Muntaia egiten ari nintzenean urtarrilaren 25eko deia egin zuten: “Iraultza arratsaldeko 15:00etan”. Nik ez nekien joan ala ez, eta esan nuen: “Ez naiz jaitsiko, dokumentalaren muntaia amaitu nahi dut”. 15:15etan, Mohamedek deitu zidan eta esan zidan kalera ateratzeko, izugarria zela gertatzen ari zena. Berriro ere pentsatu nuen ni ere zerbait garrantzitsua egiten ari nintzela eta etxean geratu nintzen, baina 15 minutura, Salmak, dokumentaleko beste emakume batek, deitu zidan eta esan zidan: “Atera etxetik! Mohamedek esan dit editatzen ari zarela, baina etorri kalera!”. Eta orduan jaitsi nintzen.

Egun horretan, hiriko leku desberdinetatik jendea Tahrir plazara heldu zen. Ni zuzenean plazara joan nintzen, baina jendea ez zen oraindik heldu. Atera nintzenean ikusi nuen gas lakrimogenoz beteta zegoela airea, jendea korrika… baina herritarrek ez zuten ihes egiten, plazara egiten zuten korrika! Ezagutzen ez nuen jende asko zegoen. Normalean elkar ezagutzen dugu, baina lehen aldiz ezagutzen ez nuen jendearekin nengoen. Plaza okupatu genuen 16:00etatik 24:00etara, bertan geratzeko xedez. Bertan, dokumentalerako irudi gehiago grabatu nituen, eta gero gehitu nituen lanean. Egun horretan Mohamed atxilotu zuten, astebete inguru egon zen, jendea desagerrarazi zuten. Egunero gauza asko gertatzen zen, eta nik dokumentalaren amaiera aldatzen nuen: esaldi bat, irudi bat… Herrialdea gelditu egin zen, zerbait aldatu zela ikusi zen, baina ezin dut esan sistema aldatu dugunik. Iraultza izan zen eta jarraituko du, sistemarekin amaitu arte. Baina orain askoz okerrago gaude.

Zelakoa da Egipton bizitza gaur egun Abdel Fatah al Sisiren agintepean?

Dena dago debekatuta, baita grabatzea ere. Eta pertsona asko desagerrarazten dute. Duela 15 egun giza eskubideen aaldeko militante bat desagerrarazi zuten; ez dakigu non dagoen. Iraultzaren garaian kondenatutako gazte batzuk kartzelan jarraitzen dute. Herrialdearen suntsipena ikusten ari gara; ezin dugu esan ezta pribatizaziorik dagoenik ere, ez baitago ezer, dena ari dira lurrera botatzen. Ez dute etorkizunera begiratzen, moneta erori da… Oso tristea da.

Mamnou dokumentalean Tahrir plazari buruz hitz egiten duzu: protesten gunea, beldurgunea, baina, era berean, zerbaiten alde borrokan ari direnen arteko babesgunea. Zer sortzen dizu zuri espazio honek gorputzean?

Urtarrilaren 25etik otsailaren 11ra (Mubarak erori zen eguna) paradisua izan zen. Plazara sartu eta eguna igarotzen genuen barrez, pankartekin, abestiekin… Sortu nahi genuen jendarte horren lagina txikia zen plaza. Babestuta sentitzen zinen, eta jendea ezagutzen zenuen.

Adibidez, egun arriskutsu batean, Mubarak erori aurretik, goizeko 11:00etatik goizaldeko 6:00etara egon ginen bertan: tiroak, hildakoak, begiak galdu zituzten pertsonak… Plaza defendatu behar izan genuen, bertara sartu nahi zutelako. Al Jazeera katea zuzenean emititzen ari ziren, eurak bakarrik ari ziren bertatik informatzen. Herritarrek bertatik jarraitzen zuten gertatzen ari zena: lagunek, familiak, gauean lo egin ez zuen jendeak, nire gurasoek… Nik, gaueko 2:00etan, ezin nuen gehiago eta plazan etzan nintzen, belardian nire gauzak jarri eta lo geratu nintzen. Une horretan telebistan esan zuten gobernua pentsatzen ari zela helikopteroz etorri eta airetik gu erasotzea, plazatik alde egin genezan, lurretik ezin zutelako guregana heldu. Lagun batek deitu zidan eta esan nion beranduago deitzeko, lo nengoela. Harrituta geratu zen. Ni babestuta sentitzen nintzen, banekien zerbait gertatuz gero esnatuko nindutela.

Zelan dago orain plaza?

Orain aldatzen ari dira. Nik ez dut pasatu nahi izaten, nire etxea gertu dagoen arren. Obelisko itsusi bat eta lehoi batzuk eraiki dituzte bertan eta lekua aldatu egin dute. Orain ez da jendea egoteko eta eskubideen alde borrokatzeko lekua. Plaza kendu nahi izan ziguten, geure sinboloa zelako, baina guk beste hainbat Tahrir plaza eraiki behar ditugu, askatasunak eraikitzeko beste leku batzuk sortu behar ditugu.

Athar Al Farasha dokumentalean, elkarrekin afaltzen ari zaretenean, gizon batek esaten du: “Etxe hauek guztiak Tahrir plaza dira”. Eta Mamnou dokumentalean Arabik: “Gela da herrialde honetan libre sentitzen zaren leku bakarra”. Zeintzuk estrategia, sare eta aliantza bizi ahal izan dituzu denbora honetan guztian kaleko errepresioari aurre egiteko? 

Egiptoarrok umorea erabiltzen dugu erresistentzia gisa. Hilabeteak pasa genituen txisteak egiten. Ezin genuen gelditu: militarren aurka, defentsa ministroaren aurka… Barre egiteak une zailei aurre egiten laguntzen digu. Orduan, sare sozialetan eta egunkarietan militarren aurkako txisteak debekatzeko dekretua atera zen. Bi urterainoko kartzela zigorrak jarri ahal zizkiguten. Orduan, deialdia egin zen militarren aurkako txisteak egiteko eguna izan zedin hura. Milioka pertsonak milioika txiste egin zituzten 24 ordutan. Ezin izan zuten ezer egin milioika pertsona ginelako. Egun horretan beste Tahrir plaza bat eraiki genuen umorearen bidez.

Nik uste dut zineman sortu behar dela espazio bat sistematik kanpo, sortzen dugunari buruz hitz egiteko. Duela urte batzuk hasi nintzen beste kide batzuekin lanean, gazteen kolektibo edo komunitateak sortzen. Momentuz emakumeak gara guztiak, obrak zentsuraren baimenik gabe sortzen ditugunak. Espazio honek merkatura heltzeko bidea errazten digu, elkar babesten dugu. Athar Al Farasha eta Mamnou dokumentalak egin nituenean bakarrik nengoen eta hori ez da zinema egiteko modurik onena: sareak eta emakumeen arteko elkartasuna oso garrantzitsuak dira.

Zelako harrera izan dute dokumental horiek Europan? Zer uste duzu eskaintzen duela lan hauen begiradak? 

Zinemagile gisa Europara hurbiltzen saiatzen naizenean, heroiaren eta biktimaren arteko dikotomia ikusi nahi dute askotan. Eta gu ez gara ez biktimak, ezta heroiak ere. Beloa eramaten baduzu uste dute zure adimena menpekoa dela, eta tiranteak eramaten badituzu emakume askea zarela. Polo hauek zeharkatzen dituen eta estereotipoz beteta dagoen diskurtsoa gailentzen da. Biktima bazara, mendebaldeko gizartetik babestu nahi zaituzte, eta hori ez da berdinetik berdinerako harremana, bestelako jarrera da. Salbatzailea naizenean nagusitasun posizioan kokatzen dut neure burua.

Zinemaren merkatuan askotan istorio indibidualak babesten dira, baina beti ez da interesik egoten politikan, arazoaren erroan, sakontzeko. Lorpen indibidualek ez dute ezer esan nahi; ni hemen egoteak ez du esan nahi emakumeen egoera Egipton hobea denik. Zergatik ez dago errealitateaz hitz egiteko interesik? Mendebaldeko jendarteetan ikusi nahi ez diren gauza askori buruz hitz egingo duzulako. Istorio personal bat lantzen baduzu eta ez baduzu molestatzen, babestuko zaituzte, baina galdera deserosoak planteatzen badituzu, ez hainbeste.

Nola bizi dituzu askotan mendebaldeko jendarteetan egiten ditugun epaiak edo izaten ditugun aurreiritziak?

Oso gai konplexua da. Askotan azalekoa baino ez dugu ikusten, hiyab edo beloarekin gertatzen dena, esaterako. Paradoxa da, baina beloa merkeagoa da eta emakume askorentzat erosoa da: lanera joan zaitezke alkandora berarekin ez baduzu arropa gehiago erosteko dirurik, beloak estaltzen baitu.

Gogoratzen dut anekdota bat. 2013an, karabana Oaxakako (Mexiko) herri indigena batean egin genuen eta Bartzelonako emakume errealizadore bat gonbidatu genuen, takoidun zapatez hitz egiteko. Dokumentala amaitzean publikotik galdetu zidaten ea zergatik ekarri nuen dokumental hori, ez zuela euren errealitatearekin zerikusirik, mendian ezinezkoa delako takoiekin ibiltzea. Euren errealitatea aldatzeko eta pobrezia egoerari aurre egiteko dokumentalak ikusi nahi zituzten, ez takoiei buruzkoak. Eta ni konturatu nintzen arrazoia zutela: batzuetan azaleko diskurtsoetan gelditzen gara, baina bada sakonagoa den zerbait, eta errealitate krudelak aldatzeko zer egin bilatu behar dugu. Hori da karabanan egiten saiatzen garen lana: geure perspektiba eman, emakumeok ikusten duguna erakutsi, hitz egin, eztabaidatu, besteari entzun.

Nik uste dut emakumeontzat garrantzitsua dela espazio mota hauek geure begiradaz konkistatzea betiko topikoetan gelditu ez dadin: beloa, takoiak, emakumeon gorputzak… Oso kontu garrantzitsuak dira, baina eskubide batzuk behar ditut neure gorputzarekin lasai sentitzeko. Neure gorputzarekin lasai sentitzeko, atseden hartu ahal izateko eskubidea behar dut, ispilura begiratzeko denbora.

“Tximeletaren arrastoa ez da ikusten / tximeletaren arrastoa ez da desagertzen / erakarpen misteriotsua da / esanahia erakartzen du eta badoa / bidea argitzen denean”, lerro hauek azaldu ahalko zenituzke eta zergatik erabaki zenuen izenburu hori Athar Al Farasha (Tximeletaren arrastoa) dokumentalerako?

Mahmoud Darwish idazle palestinarraren poema bat da. Izenburu hori aukeratu nuen uste dudalako Mina Danielen erailketak efektu hori izan zuela. Zu bazoaz baina zerbait gelditzen da. Bere arrebak ez zukeen bizitza aldatuko erailketa hori gertatu izan ez baliz. Ez gara mundutik besterik gabe igarotzen, zerbait gelditzen da eta gelditzen den horrek jende askoren bizitzak alda ditzake. Dokumentaleko gazte guztien bizitza aldatu zen Minaren erailketaren egunean. Bertatik igarotzen den tximeleta da eta arrastoa airean geratzen da; zerbait aldatzeko esperantza da. Heriotza zerbaiten amaiera da, baina nik pentsatu nahi dut zerbait gelditzen dela munduan. Une ilunean gaude baina ez da alferrikakoa. Hori esan nahi nuen poetikoki.

Zer eskaintzen dizu zuri dokumentalaren generoak zuretzat garrantzitsua den horren arrastoa uzteko? 

Ta’toun Men Ba´id (2018) egin eta gero, oso nekatuta amaitu nuen. Horregatik orain fikzioa ari naiz idazten, lasaitu egin behar nuelako. Askotan, esaten dudanean dokumentaletik deskantsatzeko fikzioa idazten ari naizela, jendeak esaten dit arraroa dela hori, baina nik horrela bizi dut. Dokumentalean istorio errealekin ari zara lanean, bizitza aldatzen ari zaien pertsonekin, egun batetik bestera ez dakizu pertsona hori desagertuko den, hilko duten… Fikzioan istorioa irudikatzen dut.

Ta’toun Men Ba´id 2003an hasi nuen, Irakeko inbasioa gertatu zenean. Nire lehen dokumentala izango zen, baina Kairora itzuli nintzen eta bazegoen premiazkoagoa zen zerbait: iraultza, erailketak… Eta itxaron behar izan zuen. Baina gero jakin nuen Dulia, dokumentaleko protagonista, ez zegoela ondo, gaixotzen eta oroimena galtzen ari zela. 2017an errodaia amaitu eta hiru hilabetetara hil zen; familiako bakarra da dokumentala ikusi ez duena. Lakuan bere bilobarekin dagoen eszena izan zen filmatu genuen azkena, bere neba-arrebek eta nik ikusi genuen azken unea, etxera eraman genuen nekatuta zegoelako eta ez dugu berriro ikusi. Gaixotasuna zuela jakin nuenean sentitu nuen premiazkoa zela dokumentala egitea, istorio hori gorde behar zela, ahazturatik salbatu. Eta hori da, hain zuzen ere, genero honek ematen didana: desagertzea nahi ez dudan hori kontatzeko aukera.

Tximeletaren arrastoa geratzea…

“Ta’toun Men Ba´id” (2018) dokumentalean ikus dezakegu arabiar komunista askok Espainiara bidaiatu zutela faxismoaren aurka borrokatzera, baina aurpegi eta izen asko desagertu direla. Zergatik uste duzu ez ditugula arabiarrak borroka honekin lotzen? Zergatik ez dakigu askorik honi buruz?

Nik uste dut hau ez dela arabiarrekin bakarrik gertatzen, memoria historikoa funtsezkoa da hau ulertzeko. Ez da sakonki hitz egiten. Arabiarren aurkikuntza txinatarrei esker izan zen; izan ere, Salvador Bofarull ikerlariak txinatarrei buruzko informazioa aurkitu zuen eta, bertan, arabiar bolondresen izenak aurkitu zituen. Zertan gelditu da memoria historikoaren legea? Hobi komunak zabaltzen ari gara, baina ez da sakontasunez hitz egiten gertatu zenaz. Trantsizioa isiltasunaren gainean eraiki zen, ez ziren zauri asko zabaldu eta aurrera egiteko eztabaidatu behar dugu, gertatu zena jakin. Zelan jakingo dugu alderdi komunista arabiarrari buruz ez bagara gai ulertzeko zer gertatu zen hemen Espainiako Gerra Zibilean?

Urte hauetan hainbat eskola eta institututan aritu naiz dokumentala aurkezten eta gazteek ez dakite askorik honi buruz. Niretzat dokumentala aukera da Espainiako memorian arrakalaren bat zabaltzeko. Eta Libanon, adibidez, aukera ona ere bada, bertako Gerra Zibilean gertatutakoak Espainiakoarekin antzekotasun handia baitu: isiltasuna. Ez dakigu gauza asko, estalita daudelako. Dokumentalean erabili ahal izateko artxibotik ateratako 1 minutuko bideo bakoitzak 1.500 euroko prezioa du. Nork du horrelako aurrekontua dokumental bat egiteko? 6 minutuko artxiboen eskubideak lortzeko, 10.000 euro ordaindu behar izan nituen. Prezio politikoak dira, ez merkatukoak. Merkeagoa izango balitz, jendeak informazioa eskuratu ahalko luke eta gertatu zena jakin. Arabiarren gaiak aukera ematen du beste gauza askori buruz hitz egiteko, ez baita Espainiako Gerra Zibilari buruz ez dakigun gauza bakarra.

Eta zelan sortu zen emakumeen zinemako karabanaren proiektua? 

Proiektuak hamabi urte daramatza Bilbon, baina 2008an sortu zen. Espainian bizi nintzenean Bass Ahlam (Ametsak besterik ez) dokumentala egin nuen eta Kubako “Cine pobre” festibalerako hautatua izan zen. Nire dokumentala zen festibal osoan zegoen filma arabiar bakarra eta hori ez zen onena zelako, gaztelaniazko subtituluak zituen bakarra zelako baizik. Orduan ideia bat izan nuen: badaude elkar ezagutzen ez duten bi mundu, atlantiar ozeanoak banatzen ditu, baita hizkuntza batek ere. Eta esan nuen: “Zergatik ez dugu sortzen zerbait pelikulen bidez emakumeen begiradatik elkar ezagutzeko?” Ideia horretatik sortu zen Karabana; pelikulen hautaketa urtero egiten da eta arabiar munduko eta Latinoamerikako hainbat hiritan zehar bidaiatzen du. Kairon 2008tik 2013ra urtero ziklo finkoa daukagu. 2013an festibal hori Kairoko emakumeek sortutako nazioarteko zinema festibal bilakatu zen. Urte horretan Kairon egin zen ekimen bakarra izan zen. Giro politikoa tirabiratsua zen eta etxeratze agindua dela eta, ekimen guztiak bertan behera geratu ziren, baina guk egin genuen. Doako festibala zen, eta arabierazko azpitituluak genituen. Horrek bidea ireki zigun publiko berri batengana heltzeko. Izan ere, Egipton pelikulek inglesezko azpitituluak izaten dituzte, nazioarteko elite bati zuzenduak daudelako, ez inglesa ez dakien jendeari. Urte horretan, boterera heldu berriak ziren militarrak baziren ere, 45 pelikula proiektatzera heldu ginen Kairoko erdiguneko hiru aretotan. Militarren tankez inguratuta geunden, kale guztiak itxita egon ziren 2015erarte. Festibalera heltzeko militarren checkpointak zeharkatu behar zituen jendeak eta, hala ere, aretoak bete egin ziren. Hortik aurrera, festibala 2018ra arte haziz joan zen, baina bertan behera utzi behar izan genuen, gobernuak dekretu berriak atera zituelako eta hortik aurrera ezinezkoa zelako sistemarekiko kritikoa zen kultur ekimen independienterik egitea. Hala ere, karabanak ziklo itinerantearekin jarraitzen du eta jendeak gure begiradak ikusteko aukera du.

Tailerrak ere baditugu emakumeek bost egunetan laburmetraila grabatzen ikas dezaten. Eta 2019tik aurrera sormenezko dokumentalak sortzeko tailerrak ere eskaintzen ditugu. Eskola bat bezalakoa da, ordu asko irakaskuntzara bideratzen ditugu: bost ordu egunero, bost egun astean. Emakume bakoitzak urtean zehar bere lehen laburmetraila sortzen du, taldean, Erresuma Batuko, Alemaniako, Egiptoko eta Libanoko profesionalekin. Tailer honen helburua da altuz pentsatzeko eta elkarrekin lan egiteko gai diren dokumentalisten belaunaldi berria sortzea, askotan lehiakorra eta azalekoa izaten den merkatuari aurre egiteko.

2020tik online ere egiten dugu karabana: pandemiarekin hasi ginen eta horrela Kairora itzuli ahal izan ginen, internet bidez jendeak pelikulak zentsurarik gabe ikusteko aukera duelako.

Aurreko astelehenean “Zinemagileen artean” Emakumeek egindako Zinemaren 12. Karabanaren inaugurazioan egon zinen Bilbon. Zelako harrera izan du festibalak aurten eta zeintzuk izan dira publikoaren erreakzioak?

Adibidez, Palestinako okupazioaz hitz egiten duen dokumental palestinar bat aurkeztu dugu. Palestinako janaria prestatzeko oso garrantzitsua den landare bat landatzeko debekuan oinarritzen da okupazioa filmean. Israeldarrak horretaz jabetzen dira eta esaten dute landare judutarra dela eta jartzen dute dokumental bat esaten duena eurek egiten duela hori, Palestinako tradiziorik ez dagoela sinestarazteko. Emakumeei lurretik landare hori hartzea debekatzen diete, eta zaporeak kentzen dizkiete.

Bilboko karabanara oso pozik itzultzen naiz, etxean bezala sentitzen naiz, jende asko urtero etortzen delako. Aurten gazte asko ikusi ditut eta debatea oso interesgarria izan da. Horrek itxaropena piztu dit. Palestinako filmak jende askori txipa aldatu dio. Ohituta gaude okupazioari buruzko pelikulak ikustera, borroka edo konfrontaziotik kontatuta, baina ez landare baten bidez, ez leku horretatik. Gazte batek horrelako filma bat ikusten duenean posible da informatzeko eta gauzak aldatzeko gogoa sentitzea. Pelikulek tximeletaren arrastoa uzten dute pertsonengan.

Dokumentalak ikusteko linkak:

Mamnou (Debekatuta) (2011): https://vimeo.com/87331492

Athar Al Farasha (Tximeletaren arrastoa) (2015): https://vimeo.com/128924996

Ta’toun Men Ba´id (Urrunetik zatoz) (2018): https://www.filmin.es/pelicula/venis-desde-lejos

---

Gehiago irakurri: