Ziortza Karranza. | Argazkia: Utzia.

Bizitzarekiko maitasun bereziko zein jakinmin handiko pertsona bezala definitzen du Ziortza Karranzak bere burua. Txikitatik sentitu zuen jendeari lagundu nahi ziola eta argi izan zuen psikologoa nahi zuela izan. Era berean, 16 urterekin oso galera garrantzitsua bizi izan zuen eta sentitu zuen ezintasun handia zegoela jendartean horren inguruan hitz egiteko; hortaz, psikologia ikasten ari zenean doluan espezializatuko zela erabaki zuen, sexologiarekin batera. 2009. urtean Gurenduz psikologia zentroa sortu zuenetik bertan egiten du lan, terapia eginez eta sexu hezitzaile izateko zein dolu eta galeren inguruko formakuntzak eskainiz.

Nola sortu zen Gurenduz? Zer lortu nahi zenuen proiektu honekin?

2009an sortu zen, 2005ean karrera amaitu ondoren. Helburua, alde batetik, sexu hezitzaile izateko formakuntzak egitea zen, niretzat oinarrizkoa zena, eman nahi niolako buelta bat sexualitatea lantzen ari zen moduari. Eta, beste alde batetik, terapiak egiteko leku bat izan nahi nuen. Bi bide nagusi zeuden: sexualitatea eta dolua. Karrera amaitu nuenetik hasi nintzen dolu taldeak eramaten aurrera, niretzat bi alde horiek oso garrantzitsuak ziren, oinarrizkoak.

Zergatik bi alderdi horiek?

Bizitzan Eros eta Tanatos ditugulako. Eros da indarra, aurrera eramaten gaituena, eta thanathos da heriotza edo gelditzen gaituena. Uste dut bi tabu handiak direla gizartean, bai heriotza bai sexualitatea. Egia da sexualitateaz gero eta gehiago hitz egiten dela. Pertsonarentzat oinarrizko indarrak dira biak, pertsona egiten gaituzte, eta integratu behar ditugu gure gorputzean, bizi ilusioari egin behar diogu lekua, baita heriotzari ere, gauzak bukatzeari.

Bizitzan Eros eta Tanatos ditugulako. Eros da indarra, aurrera eramaten gaituena, eta thanathos da heriotza edo gelditzen gaituena.

Gogoratzen dut behin entzun nizula esaten dolua maitatzearen prezioa dela.

Maite dugun norbait galtzen dugunean martxan jartzen den prozesua da dolua, maitatzearen prezioa. Zenbat eta gehiago maitatu, hainbat eta gehiago sufrituko dugu pertsona galtzen dugunean, hemen egotea nahi dugulako. Nahi eta nahi ez, maitatzeak galera ekar dezake, inor maitatzen ez badugu, ez genuke dolu pertsonalik biziko. Eta pertsonak maite baditugu, galtzen ditugunean mina sentituko dugu.

Zein tresna iruditzen zaizkizu garrantzitsuak dolua lantzeko prozesuan?

Nik uste dut garrantzitsuena dela norberak bere erritmoa entzutea. Bizi garen gizartean pertsona bakoitzari zer egin behar duen esaten zaio, zeintzuk diren erritmoak eta uste dut hor erratzen garela. Uste dut garrantzitsuena dela norberak entzutea zeintzuk diren bere beharrak, norberak markatu erritmoak.

Zergatik uste duzu dela tabua heriotza?

Heriotza ikusteko modua oso kulturala da, eta heriotzak ez du lekurik produktibitatean; norbait doluan dagoenean ez da batere produktiboa eta gizarte honetan ez da ondo hartzen ez izatea produktiboa. Hartara, heriotzetik aldenduz joan gara. Garai batean hildakoaren inguruan egiten ziren erritualak, orain hildakoak ahalik eta arinen eramaten dituzte eta normalean jende gehiago hiltzen da ospitalean etxean baino, nahiz eta aukera hori ere baden. Uste dut aldentzen dugula heriotza ez duelako ondo ematen, iruditzen zaigu zerbait itsusia, nahi dugulako gizarte mota bat non ez dagoen galerarik, dena den eraikitzea, nahi dituzun ametsak lortu ahal dituzula, baina hor ez da sartzen heriotza. Eta horregatik gero eta jende gehiago ari da hiltzen bakarrik, ez diogulako garrantzirik ematen horri.

Suizidioaren inguruko hainbat ekimenetan ere parte hartu duzu. Heriotza bera tabu bada, are tabuagoa da suizidioa, isilarazia. Zertan oinarritzen zara dolu mota honi aurre egiteko lanean?

Aurrekoan ama batek esan zidan alabak bere buruaz beste egin eta biharamunean begiratu zuela egunkarietan berria agertuko zen esperantzaz eta ikusi zuenean ez zela agertu iruditu zitzaiola errekonozimendu bat ez egitea zela hori. Arau bat dago esaten duena ez dela hitz egin behar erakartze-efektua ekiditeko. Bakarrik hitz egiten da pertsona famatua edo garrantzitsua denean. Eta erakartze-efektu hori ekidin nahi bada, horrek ez dauka zentzurik, famatua bada gehiago entzungo delako. Erakartze-efektuaren beldur badira, emakume baten erailketak ere sortuko du hori eta hor ez dira mozten eta askotan ematen dituzte datu batzuk eman beharko ez lituzketenak. Nik uste dut ez dutela suizidioaren inguruan hitz egin nahi, horrek agerian uzten duelako gizarte bezala ez garela gauzak ondo egiten ari. Pandemia ondoren suizidioak gehitu dira, gazte pilo bat bere buruaz beste egiten ari da eta horri aurre egin beharrean horretaz hitz eginez, mahai-inguruak eginez, telefono bat emanez, eskoletan prebentzioak eginez, dirua inbertituz, azkenean beste alde batera begiratzen dute. Horretaz hitz egiteko espazioak falta dira. Suizidioa gai interesgarria da leku bat emateko, hori izango baita modu bakarra aurre egiteko eta dauzkagun datuak jaisteko.

Maite duguna zerbait galtzen dugunean martxan jartzen den prozesua da dolua, maitatzearen prezioa.

Esan bezala, sexualitatea da lantzen duzun beste esparrua, eta gerora sexu hezitzaile izango direnentzako formakuntzak ematen dituzu. Zer da zuretzat oinarrizkoa eskoletan kalitatezko sexu heziketa bermatzeko?

Jarrera desberdinak ditugu: debekuaren jarrera, jarrera permisiboa (gauzak egitera animatzen zaitu, hezitzailearentzat onak direnak, baina agian ikasleak ez dituenak egin nahi) eta hazkuntza-jarrera. Azkenengo jarrera horretan pertsona edo hezitzailea pausu bat atzera jartzen da, gazteei entzun behar diegu, ez jarri euren aurretik, bestela guk pentsatzen duguna inposatzen diegu, zer den ona eta zer den txarra. Nik uste dut eman behar zaizkiela aukerak, eurek izan behar dute boterea erabakitzeko.

Eta eskoletan hazkuntza-jarrera hori sustatzen dela esango zenuke?

Nik uste dut eskoletan oso profesional onak daudela, baina ematen ari den sexu heziketa oso murriztua da. Gero agertzen da Sagardui esaten sexu-transmisioko gaixotasunak

igo direla eta egiten dituzte iragarkiak esanez gonorrea gazteen artean igotzen ari dela. Ez du balio HIESAren egunean esaten badugu infekzioak igotzen ari direla gazteen artean, ez badugu egunerokoan ezer egiten hori saihesteko, 6 orduko ikastaroa ez baita nahikoa. Currikulumean sexualitatea sartu beharko litzateke modu espezifikoan txikitatik. Oso sexu hezitzaile onak daude, baina 6 ordutan ezin da miraririk egin, oso tristea da kantitatea kontuan hartuz.

Zeresan handia eman du Emakundek A25erako aurkeztutako kanpainak eta gurasoen artean kezka handia dago gazteek pornoa kontsumitzeko duten ohitura dela eta. Zer iruditu zaizu kanpaina eta zer uste duzu errealitate honen aurrean?

Oso txikitatik ematen zaie mugikorra gazteei eta atxikimendua sortzen zaie. Baina orain arduratuta gaude pornoa ikusten dutelako. Pornoa ikusten ari dira, baina borrokak eta beste hainbat gauza ere ari dira ikusten. Mugikorra eman eta umerik ez dagoela ematen du, arazo bat dago ez badugu sentitu nahi gure seme-alabak alboan ditugula. Baina gero jartzen dugu fokoa pornoan. Nik ez dut uste arazoa pornoa denik, baizik eta mugikorrei gaur egun ematen ari zaien erabilgarritasuna oso gazteetatik: taldeak,  ciberbullinga eta kontrolatzen ez ditugun pila bat gauza daude. Porno pelikula bat ikustea da arazoa? Arazoa da ez dugula hitz egiten, tabua dagoela sexualitatearen eta hainbat praktikaren inguruan eta gero oso txarto iruditzen zaigu haiek ikustea, baina txarrena da ez egotea nagusiak haien inguruan azaltzen. Erabaki behar da zelan erabili mugikorra etxean, askotan gurasoak baitira mugikorra erabiltzen ari direnak. Erakutsi ahalko genieke zelan jarri limiteak, pornoan dauden irudi guztiak ez direla benetakoak eta desirak oso anitzak direla, ez dutela egin behar nahi ez duten ezer, ez garela hainbeste arduratu behar. Oso garrantzitsua da erakustea pelikula bat dela, ez dela errealitatea.

Nik ez dut uste arazoa pornoa denik, baizik eta mugikorrei gaur egun ematen ari zaien erabilgarritasuna oso gazteetatik

Beste pelikula motetan ere agertzen dira gorputz normatiboak, biolentzia… Agian seme-alabekin pornoaren inguruan hitz egin behar da, planteatu eta kontatu: “Askotan erekzioak ez dira horrela ematen, askotan ez dute hainbeste hazirik botatzen, askotan emakumeak ez dira disfrutatzen ari, askotan errealitatea ez da holakoa”. Baina horretarako tabu horiek gainditu behar dira.

J

June Fernandezek duela hilabete ARGIAn eta Pikara Magazinen argitaratutako “Nerabeak eta sexu-heziketa: pornoa ote da arazoa?” erreportajean azpimarratzen du eskuragarri daukagun pornoa porno mota bat dela, hegemonikoa, eta porno hori hartzen dugula porno bakar bezala.

Erakutsi ahal zaie zelan bilatu beste porno mota batzuk, gaur egun dauden porno motak, nola aldatzen den pornoa herrialdeen arabera, ze pelikula porno egiten zituzten 1940an, adibidez… Prestatu dezakete porno karpeta bat haurrei pasatzeko, aukerak eskaini, eurek erabakitzeko. Eskuragarrien daukaten pornoa hegemonikoa da, oso web orri zehatzak daude. Agian sortu beharko litzateke gida bat. Gasteizen egin zuten porno eskola, baina kritika asko jaso zituzten eta ezabatu behar izan zuten guztia. Nik uste dut sortutako proiektua nahiko positiboa zela, eskoletan erakusteko zer agertzen den pornoan, begirada kritikoa izateko. Sortu zenean porno eskola helburua zen hausnartzea pornoan agertzen diren irudiei buruz, zer eragiten diguten, ze praktika mota dauden. Baina jendeak ez zuen onartu, ez zuten ulertu gizartean pornoa existitzen dela jada, eta existitzen denez egin behar dugula zerbait. Errazagoa da debekatzea, baina pornoa hor dago eta hor egongo da. Inbertitu beharko litzateke eredu positiboak sustatzeko edo agian porno mainstreamean jarri beharko lituzkete errotuluak azaltzeko irudi horiek fantasia direla, ez errealitatea, beste pelikula batzuetan jartzen den bezala. Alfonso XIII izan zen lehen pelikula pornoa sustatu zuena, agian Espainiako Errege Etxea jarri beharko litzateke bestelako pornoa sustatzen, proposatu ahal zaie ea zer esaten duten (barrez).

Instagramen ere jarri beharko litzateke zenbat filtro duen argazki bakoitzak. Ispilu bat da non pertsona islatzen den.

Gorputz hegemonikoak aipatu dituzu eta hori ere meloi handia da, sare sozialekin sustatzen diren gorputz motak eta osasunarekiko kontrola.

Instagramen ere jarri beharko litzateke zenbat filtro duen argazki bakoitzak. Ispilu bat da non pertsona islatzen den. Baina bertan oso eredu normatiboak daude eta zaila da gorputza maitatzea eredu horiekin konparatu gabe. Pandemiaren ondoren irudia handitu da, ebakuntza estetikoak eta halakoak ugaritu dira, argazki eta bideo gehiago publikatzen dira eta jendeak asko begiratzen du bere gorputza. Nik uste dut itxi behar ditugula gehiago begiak eta ikusi barrutik zelan sentitzen garen, zelan sentitzen dugun geure gorputza. Egia da ere instagramen gero eta gehiago agertzen ari direla lodifobiaren aurkako mezuak eta jende gehiago horren aurka hitz egiten. Mezu hori sortzen ari da, egiten ari den minaren ondorioz. Esperantza dut hasiko direla gero eta eredu desberdin gehiago garatzen. Uste dut orokorrean ari garela garrantzia ematen lehen ematen ez genion gauza askori; adibidez, osasun mentalari. Internetek ere erakusten dizkigu gauzak: desira desberdinak, identitate desberdinak eta horretan aukera bat izaten ari da pertsonak sentitzeko askeago, hor pausutxoak ematen ari gara eta kontzienteago gara zer dugun lantzeke, zeintzuk diren tabuak. Lehen pausua da eta orain besteak eman behar ditugu, gero etorriko da bestea, eta espero dut guztion artean gizartea maitagarriago bihurtzea.