Les Dégommeuses talde frantseseko kidea. Pikara en Papel 5. urtekariko argazkia. | Argazkia: Teresa Suárez.

Futbola eta indarkeria lotuta eta korapilatuta dauden bi kontzeptu dira. Futbola izan zitekeen  gune eta espazio apropos bat inklusiorako, harreman sareak sortzeko, balioak sustatzeko,  kohesiorako eta heziketarako. Eta neurri batean, hori ere bada. Baina, gaur egun, guztiz  kontrako joera gailentzen da: indarkeriaz jositako eremu maskulino bat da futbola.

Eta indarkeriaz ari garenean, ez gara soilik indarkeria fisikoaz ari. Hor dago indarkeria matxista,  arrazista, sexista, LGTBIfobikoa… Hori guztia ere bada futbola, eta futbolaren egunerokoaren  parte dira klubetako egitura eta kudeaketa matxista, genero arrakala, komentario sexistak,  oihu arrazistak, diskriminazioa, elkar zapaltzea, gutxiestea, presioa…

Indarkeria guztiz normalizatuta eta naturalizatuta dago futbolean, eta, ikusita zer-nolako  dimentsioa, indarra eta eragina duen kirol honek gizartean, badaude kezkatzeko motiboak.  Egiturazkoa da arazoa, eta beharrezkoa hari heltzea. Izan ere, beste hainbat sektoretan dauden arazo eta gaitz berberak badira ere, muturrera eramaten dira futbolean, eta jokamolde horiek  zabaldu eta indartu egiten dira inguruan. Zilegitasuna ematen zaie, futbolaren joko eremuan  ‘denak balio du’ araua onartuta balego bezala. Gizonezkoek gobernatzen duten eredu elitistaz  kutsatuta dago futbola, oinarrizkotik hasi, eta eliteraino.

Baina, futbola aipatzean, zertaz ari gara? Kirola, eta kasu honetan futbola, modu unibertsalean  izendatuta, gizonezkoena balitz bezala ulertzen dugu. Kirol munduak, bere alor guztietan,  egitura maskulinizatua du, eta, salbuespenak salbuespen, agerikoa da nolako presentzia txikia  duten emakumeek kluben zuzendaritzan eta kudeaketan, baita zer gutxi ikusten diren ere  emakumezko kirolariak hedabideetan –nahiz eta azken urteetan urratsak egin diren, emakume futbolarien borrokari esker–.

Hala, futbola eremu maskulinoa izanik, maskulinitate eredu hegemonikoak erreproduzitzen  dira: gizontasuna, nagusitasuna, lidergoa, sendotasuna, lehiakortasuna, boteretsua izatea…  Eredu horrek egiten du futbola eremu baztertzailea izatea, eta femeninoarekin lotutako oro  arbuiatzea. Emakumeak bigarren mailan kokatzen dira, eta gizonezkoak dira nagusi, dominatzaile. Esango nuke horrek ere indartzen eta areagotzen duela futbola inguratzen duen  muturreko LGTBIfobia, eta gizonezkoen futbolaren errealitatearen eta emakumezkoen  futbolarenaren artean dagoen aldea.

Gizonezkoen futbolean tabu handi bat da homosexualitatea, eta espazio arrotz bat da futbola  LGTBIQA+ komunitatearentzat. Elite mailan, jokalariek kasu bakan batzuetan baino ez dute  argitara atera beren orientazio sexuala, eta indarkeria bortitza dago horren inguruan. Hona  hemen datu argigarri bat: elite mailan ari diren pare bat jokalarik bakarrik esan dute  jendaurrean gay direla. Josh Cavallo Australiako Adelaide Unitedeko erdilariak egin zuen  aitortza 2021ean, eta onartu zuen “lotsa” ematen ziola homosexuala dela esateak, eta  “beldurra” zuela beharbada ezingo zuela hori futbol profesionalarekin uztartu. Aurten, berriz,  Jakub Jankto Italiako Cagliari taldean aritzen den jokalariak jakinarazi du. Hala esan zuen:  “Beste guztiek bezala, nire indarguneak eta ahuldadeak ditut. Familia bat dut, lagunak, eta lan  bat. Lan hori ahalik eta ondoen egiten ahalegintzen naiz: pasioz, profesionaltasunez eta  seriotasunez. Nik ere nire bizitza bizi nahi dut. Beldurrik eta aurreiritzirik gabe. Indarkeriarik  gabe, maitasunez. Homosexuala naiz, eta ez dut ezkutuan ibili nahi”.

Horren aurretik eta hortik aurrera, isiltasuna da nagusi. Tabua eta estigmak. Beldurra. Lotsa.  Aurreiritziak. Gizonezkoen futbol profesionalean bakanak dira armairutik ateratzeko pausoa  ematera ausartu direnak, eta ikusgaitasun eta babes falta horrek ondorioak ditu gainerako  mailetan. Argi dago LGTBIQA+ komunitatearentzat futbola ez dela espazio seguru bat, eta  baliabideak eta konpromisoa falta direla barrutik horri aurre egiteko.

Gainera, ohikoak dira zaleen arteko oihu homofoboak, eta normalizatuta daude ‘no seas  maricón’ bezalako komentarioak. Gay izatea feminitatearekin lotzen delako, eta futbolean  ‘emakumeek bezala jokatzea’ irain gisa katalogatzen delako. Gizonezkoena da futbola, eta  gizontasunaren nolakotasun diren ezaugarriak baloratzen dira gehien, hala nola indarra eta  boterea. Futbolaren eta gay izatearen inguruan estigma asko daude, eta futbolaren mundua  inguratzen duten askoren iruditegian ez dira bateragarriak. Futbola heteropatriarkatuan  oinarrituta dago.

Hori horrela, beharrezkoa da gaur egungo egoera landu eta ikusgaitasuna ematea; baliabideak  eta babesa eskaintzea; formakuntzak egitea; egoerari aurre egiteko erremintak bilatzea, eta  egungo lidergo maskulinotik aldendutako ereduak ezartzea. Eta ezinbestekoa da ikuspegi  feministarekin egitea egoera iraultzeko lanketa hori.

Alta, guztiz bestelakoa da errealitatea emakumezkoen futbolean. Lesbiana eta bollera  askorentzat, beren sexu orientazioa adierazteko espazio seguru bat izan da futbola, eta  harremanak eraikitzeko eremu aske eta eroso bat. Ordea, estigma eta aurreiritzi asko daude  horren atzean ere, eta estereotipoak indartzen dira. Futbola gizonezkoen kirol gisa ulertuta,  futbolean aritzen diren emakumeak sarritan izendatu dira ‘marimutil’. Eta hortik, ‘onartu’ edo  ‘normalizatu’ izan da futbola bollerentzako eremu bat izatea. Hala ulertu da. Ezagunak dira ‘el  fútbol femenino ni es fútbol ni es femenino’ bezalako komentarioak ere, ikuspuntu  heteropatriarkal maskulino batetik egindako iruzkinak horiek ere.

Ordea, bollera askorentzat eremu erosoa izateak ez du esan nahi emakumezkoen futbolean  bestelako indarkeriarik ez dagoenik, ezta LGTBIfobiarik ez dagoenik ere. Kontrara, indarkeria  kasu asko daude egunerokoan: komentario eta jokabide matxistak, zapalkuntza, gutxiestea,  baliabide faltak… Irene Paredes euskal jokalariak orain gutxi esandako hitzek argi adieraztendute: “Futbola gurea ez den toki bat dela pentsatuz hazi gara. Trabak jarri dizkigute,  ordutegirik txarrenak, ia prestatu gabe dagoen jendeak entrenatu gaitu… Urteak pasatu diren  heinean, mailaz igo eta baldintza horiek eman dizkigute, baina badakigu futbol amateurrean  oraindik ez dela hala gertatzen. Toki hau gurea ere bada”.

Funtsean, errealitate eta eredu desberdinak daude, baina oinarri bera. Indarkeriak zeharkatzen du futbola, goitik behera. Gogoeta egin beharko genuke zer futbol eredu nahi dugun;  hausnartu zer-nolako futbola nahi den. Eredua birplanteatu, eta, tartean, ikusgaitasuna eta  baliabideak eman LGTBIQA+ komunitateari futbola eremu arrotza izan ez dadin. Gaur egun oinarri  duen gizontasun ereduarekin, ezinezkoa da hori bermatzea, eta futbolak, izatez, ez du  generorik.

Garbi diot: futbola izan daiteke balio positiboak transmititzeko eremu bat, baina, gaur egun,  lehiakortasuna, arrakasta, erreferentzialtasuna… nagusitzen dira, eta horrek indarkeria sustatu  besterik ez du egiten. Eraldaketarako bide horretan, hedabideek ere parte aktiboa izan behar

dute, eta horretarako apustua egin. Indarkeria salatu, arduraz jokatu, eta pedagogia egin.  Inplikazioa behar da, alde guztietatik. Indarkeriarik gabeko futbol eredu baten alde egin behar  dugu.