Las payadoras o improvisadoras Araceli Arguello y Carola López, de Argentina y Chile, y la cantora surera argentina Nayla Beltrán son parte del proyecto Cantoras del Cono Sur, que busca analizar las tradiciones de cante oral desde una perspectiva feminista decolonial y crear redes para poder transformar las prácticas patriarcales que se dan en los escenarios.
Argentinako eta Txileko Araceli Arguello eta Carola López payadore edo inprobisatzaileak eta Argentinako Nayla Beltrán kantaria Cantoras del Cono Sur proiektuaren parte dira. Proiektu horren helburua ahozko kantuaren tradizioak ikuspegi feminista dekolonial batetik aztertzea eta sareak sortzea da, agertokietan gertatzen diren praktika patriarkalak eraldatu ahal izateko.
Hamahirugarren Bizkaiko Bertsolari Txapelketa eta bederatzigarren finala izan ziren iazkoak Onintza Enbeita Maguregirentzat (Muxika, 1979). Irautearen esfortzua eta poza ederki ezagutzen ditu, bertsotan zein handik kanpo, eta horri esker dago dagoen lekuan. Irauteko aldatzeari leku egin behar zaio, ordea.
Bertsolari gazte feminista heterodisidenteen minak eta aldarriak eraman dituzte oholtzara Haizea Arana, Oihana Arana, Aner Euzkitze eta Leire Vargasek eRRe emanaldian.
Gaien analisiaren ikuspegitik, ondoriozta dezakegu Bertsolari Txapelketa ezin jo daitekeela feministatzat modu proaktiboan. Gizon eta emakumeen arteko berdintasunaren ahalegina agerikoa da, baita zenbait genero politikarena ere, baina diskurtsoari erreparatuta, errealitateak ez du hainbesteko aurrerapausoa egin. Deigarria da XXI. mendeko Bertsolari Txapelketako finaletan Bechdel testa gaindituko duen gairik ez egotea.
Gora egin du kuantitatibo zein kualitatiboki emakumeen parte hartzeak lau urtean behin egiten den Bertsolari Txapelketa Nagusian. Orain arte, Maialen Lujanbio izan da emakume bakarra finaleko zortzikotean eta ondorioz txapela eskuratzen lehena. Igande honetan hiru izango dira finaleko oholtzara igoko diren emakume bertsolariak.
Munduko hainbat tokitan tradizio luzeko jarduna da ahozko inprobisazioa, eta usadioa gaurkotzeko prozesuetan tentsioak sortzen dira. Herrialde Katalanetako glosatzaile emakumeak antolatzen ari dira inprobisazioaren joko-arauak gorputz eta ahots ez-hegemonikoetara egokitzeko. Parte diren mugimendua eraldatu nahi dute mugimenduaren parte izateari utzi gabe. Berta Llos eta Aurora Brullet glosatzaileekin hitz egin dugu.
Bertsolari feministek borroka eremu izan dituzten plazak eraldatzen dihardute, kolektiboan ehundu duten babes-sareari esker. Nerea Ibarzabal eta Saioa Alkaiza Bizkaiko eta Nafarroako txapelketetako irabazleak elkarrizketatu ditugu BIRA kulturguneko Urdin Elektrikoan.
Bertsozale Elkarteak kaleraturiko datuen arabera, azken bi urteak inoizko parekideenak izan dira bertso-plazan. Berritasuna ez dagokio emakumeen parte-hartzea hazteari, gizonena urritzeari baino.
"Reverso" es un ejercicio de análisis y empoderamiento feminista colectivo. Uxue Alberdi y las quince bertsolaris entrevistadas rompen el silencio sobre la violencia de género en una cultura popular minoritaria. Publicamos el prólogo de nuestra compañera June Fernández.
Askotan errepikatu zaidan sentimendu hori agertu da Pikaran euskarazko zutabea idaztearen proposamena jaso dudanean. Bertso saio baterako deia jaso eta “emakume bat behar dugu” esaten didatenean sentitzen dudan mina.
Uxue Alberdi tiene mucho que celebrar: el ensayo feminista 'Kontrako eztarritik' ha ganado el Premio Euskadi de Literatura, la novela 'Jenisjoplin' ha sido traducida al castellano y está presentando la crónica literaria 'Dendaostekoak'. Todas sus obras orbitan alrededor de una inquietud: a qué voces y cuerpos se les concede autoridad para contar el mundo.
Uxue Alberdi Estibaritzek asko du ospatzeko: 'Kontrako eztarritik' saiakera feministak Euskadi Literatura Saria Irabazi du, 'Jenisjoplin' eleberria gaztelaniara itzuli dute eta 'Dendaostekoak' kronika literarioa aurkezten dabil. Kezka bat ardazten dute bere lan guztiek: zein ahotsek eta gorputzek duten aitortza mundua kontatzeko.
Ha trabajado en televisión, en política y en la huerta, pero se siente, sobre todo, “mujer bertsolari”. Precisa ese “mujer’, consciente de que el binarismo de género ha condicionado su trabajo y su vida. Exdiputada por EH Bildu, pronunció en el Congreso aquel memorable “En mi coño y en mi moño mando yo”.
'Kontrako eztarritik' lanean oinarritu dugu gaurko saioa Maite Berriozabal Berrizbeitia gai jartzailea, Onintza Enbeita Maguregi eta Andere Arriolabengoa Bengoa bertsolarien ekarpenarekin.
Uxue Alberdi idazle eta bertsolariak hamabost bertsolari elkarrizketatu ditu LISIPEren bosgarren ale honetan, hori dela eta gurera ekarri dugu oraingo honetan. Horretaz gain Errekaleorreko iluntze feministaren hainbat aurrerapen egin ditugu ere, umorea eta sorkuntza geurea eginez.
Las mujeres han logrado amoldarse al bertsolarismo (el arte de cantar en verso en euskara de manera improvisada siguiendo unas reglas de rima y métricas concretas), que cuenta con un estructura predefinida por hombres y para hombres.
Uxue Alberdi
Bertsolaria gorputza da: gorputza jendaurrean, gorputza beste gorputz batzuekiko harremanetan, gorputza jolasean, gorputza lehian, gorputza pentsatzen, sentitzen... Gorputz inprobisatzailea, gorputz kantaria, gorputz umoregilea. Orain dela hiru hamarkada arte gizonezko gorputzak bakarrik ari ziren plaza publikoan. Nola sartu da bertsolaritza emakumeen gorputzetan? Eta emakumeen gorputzak bertsolaritzan?
